Onstuimige Mariaverering bij de Nederlandse Bachvereniging

Foto: Marcel van der Vlugt

Met een programmatitel: ‘Immortal Bach’ wek je de suggestie dat je hoogtepunten gaat horen uit het oeuvre van Johann Sebastian Bach. De Nederlandse Bachvereniging, onder leiding van Jos van Veldhoven, liet afgelopen zondag in de Grote kerk in Naarden weliswaar mooie stukken van Bach horen maar de titel bleek eerder te slaan op het gelijknamige werk van de moderne Noorse componist Knut Nystedt. Het zwaartepunt van de programmering lag echter in de Mariaverering van een Ave Maria en Stabat Mater, die beide tweemaal werden uitgevoerd, eenmaal in een versie van componist Josquin Desprez en later in een versie van Nystedt.

Van Veldhoven begon met het begrafenismotet ‘Komm, Jesu komm’ en splitste het koor van de Bachvereniging in tweeën, stevig ondersteund door een basso continuo van cello Lucia Swarts en Siebe Henstra op orgel. Hier werd Bach uitmuntend gezongen: blinkend, in harmonie en heldere herhalingen. Meer onvergankelijk werk van Bach liet violist Johannes Leertouwer horen in een chaconne uit Bachs tweede vioolpartita. Variaties op een steeds terugkerend thema die met krullerige versieringen werden opgesmukt. Leertouwer speelde dit bekwaam maar soms wat ongelijkmatig.

Opeens zong het koor het ‘Ave Maria’ van Desprez voorin de kerk achter het hekwerk, onzichtbaar voor het publiek. Daar verderop gezongen, mooi in balans, kreeg dit polifonisch werk een extra lading. Alle aandacht ging uit naar de muziek die je hoorde en niet zag. Dit muzikale gevoel van devotie ontbrak even later bij het ‘Stabat Mater’ van Knut Nystedt. Dit smartelijke verhaal van moeder Maria bij het kruis van Jezus, begon met donkere, bijwijlen dreigende klanken. Daarna werd het wel lichter en minder onstuimig in volume en tempo gezongen, maar het beklijfde niet.

Het leek wel met opzet: eerst ons een weinig toegankelijk stuk als ‘Stabat Mater’ voorschotelen, om ons daarna te overdonderen met zuiver harmonisch stuk als Nystedts ‘Immortal Bach’. En dan beginnen met:’Komm, süsser Tod’. Het koor verspreidde zich over de kerk in enkele kleine koren en overlaadde ons met lang uitgerekte woorden op verschillend tonen, samenkomend in één toon, en dan wegsterven; eindeloos.

Nystedts ‘Ave Maria’ is een combinatie van intense koormuziek en dramatisch vioolspel. Bovendien weer tomeloos en met weinig harmonielijnen.
Liever dan toch weer gelijkmatig klanken van het ‘Stabat Mater’ van Deprez. Naast van Veldhoven vormde zich een kring van ongeveer vijftien solisten. Door het wonderschone meerstemmig rondzingen kon je alleen maar meegetrokken worden in deze cirkel van muzikale betovering. Na een gedegen uitvoering van Bachs cellosuite nr. 2 door Swarts kwamen we aan bij Bachs motet: ‘Der Geist hilft unser Schwacheit auf’. Het koor zong zoals het begon met fraaie puntige herhalingen; onsterfelijk mooi.

Nederlandse Bachvereniging met Immortal Bach
o.l.v. Jos van Veldhoven
Werken van: J.S. Bach, J. Desprez, en K. Nystedt
Medewerking: Johannes leertouwer (viool), Lucia Swarts, (cello) en Siebe Henstra (orgel)
Gehoord: 9 november 2008, Grote Kerk Naarden.

Eerder gepubliceerd in de Gooi- en Eemlander 11 november 2008